Banner galileo

Biologia

Mamy zaszczyt zaprosić Państwa uczniów z klas V, VI, VII i VIII szkoły podstawowej oraz I, II i III liceum ogólnokształcącego do wzięcia udziału w konkursie biologicznym GALILEO.

Konkurs odbędzie się 08-03-2024 r. Oprócz konkursu z biologii w dniach 04-03-2024 r. - 08-03-2024 r. odbędą się również konkursy z języka polskiego, języka angielskiego, języka niemieckiego, języka hiszpańskiego, historii, chemii, fizyki, przyrody, matematyki i geografii.

Konkurs ma formę testu składającego się z 26 pytań. Do każdego pytania podane są 4 odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa. Konkurs z biologii trwa 60 minut + 10 minut sprawy organizacyjne.

Ulotka informacyjna - GALILEO biologia


Klasa 5 szkoły podstawowej

1. Wirusy i bakterie:

  • wirusy - bezkomórkowe formy materii,
  • występowanie bakterii,
  • budowa komórki bakteryjnej,
  • kształty bakterii,
  • czynności życiowe bakterii,
  • znaczenie bakterii w przyrodzie i dla człowieka,
  • przykłady chorób wirusowych i bakteryjnych.

2. Różnorodność protistów:

  • różnorodność budowy protistów,
  • czynności życiowe protestów (odżywianie, oddychanie, rozmnażanie),
  • drogi rozprzestrzenia się i zasady profilaktyki chorób wywołanych przez protisty.

3. Budowa i różnorodność grzybów; porosty:

  • środowisko życia grzybów,
  • cechy umożliwiające zakwalifikowanie organizmu do grzybów,
  • różnorodność budowy grzybów,
  • czynności życiowe grzybów (odżywianie, oddychanie, rozmnażanie),
  • budowa porostów,
  • typy plech,
  • znaczenie porostów.

4. Tkanki roślinne:

  • występowanie,
  • rodzaje tkanek stałych i twórczych,
  • funkcje.

 

Klasa 6 szkoły podstawowej

Zakres materiału klasy 5 szkoły podstawowej oraz:
1. Stawonogi:

  • środowisko życia stawonogów,
  • charakterystyczne cechy budowy stawonogów,
  • podział stawonogów na skorupiaki, owady i pajęczaki,
  • cechy budowy zewnętrznej skorupiaków,
  • przedstawiciele skorupiaków,
  • wspólne cechy budowy zewnętrznej owadów,
  • aparaty gębowe owadów,
  • odnóża owadów,
  • przystosowania owadów do życia w różnych środowiskach,
  • przedstawiciele owadów,
  • tryb życia pajęczaków,
  • charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej pajęczaków,
  • przedstawiciele pajęczaków.

2. Mięczaki:

  • środowisko oraz tryb życia mięczaków,
  • wspólne cechy mięczaków,
  • różnice w budowie ślimaka, małży i głowonogów,
  • przedstawiciele ślimaków, małż i głowonogów.

3. Ryby:

  • przystosowania,
  • cechy budowy,
  • przegląd,
  • znaczenie.

 

Klasa 7 szkoły podstawowej

Zakres materiału klasy 6 szkoły podstawowej oraz:
I. Układ krążenia:
1. Budowa i funkcje krwi:

  • krew jako tkanka płynna,
  • skład krwi,
  • charakterystyka elementów morfotycznych krwi,
  • funkcje składników krwi,
  • proces krzepnięcia krwi,
  • grupy krwi, krwiodawstwo,
  • transfuzja krwi,
  • konflikt serologiczny.

2. Krwiobiegi:

  • narządy układu krwionośnego,
  • krwiobieg duży i krwiobieg mały,
  • budowa i funkcje różnych typów naczyń krwionośnych.

3. Budowa i działanie serca:

  • budowa i funkcje serca,
  • cykl pracy serca,
  • tętno i ciśnienie krwiobieg.

4. Higiena i choroby układu krążenia:

  • przyczyny chorób układu krwionośnego,
  • choroby układu krwionośnego,
  • krwotoki.

5. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego:

  • budowa i funkcje układu odpornościowego,
  • rodzaje odporności: wrodzona i nabyta,
  • mechanizmy odporności wrodzonej,
  • rodzaje odporności nabytej,
  • mechanizmy odporności czynnej i biernej,
  • rodzaje leukocytów i ich funkcje.

II. Układ oddechowy:
1. Budowa i rola układu oddechowego:

  • drogi oddechowe,
  • narząd wymiany gazowej - płuca,
  • związek budowy narządów układu oddechowego z pełnionymi przez nie funkcjami,
  • powstawanie głosu.

2. Mechanizm wymiany gazowej:

  • mechanizm wentylacji płuc,
  • skład powietrza wdychanego i wydychanego,
  • wymiana gazowa w płucach,
  • wymiana gazowa w tkankach.

3. Oddychanie komórkowe:

  • mitochondria - organelle oddychania komórkowego,
  • substraty i produkty oddychania komórkowego,
  • ATP,
  • sposoby wykorzystania energii przez organizm.

4. Higiena i choroby układu oddechowego.
III. Układ pokarmowy:
1. Witaminy, sole mineralne:

  • przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach,
  • witaminy (A, D, E, K, z grupy B, C, H, PP) - występowanie, znaczenie, skutki niedoboru,
  • pierwiastki chemiczne w organizmie człowieka (P, Ca, Mg, Fe, J, F) - występowanie, znaczenie, skutki niedoboru.

2. Budowa i rola układu pokarmowego:

  • odcinki przewodu pokarmowego,
  • rozpoznawanie narządów układu pokarmowego,
  • budowa i funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego,
  • budowa i rodzaje zębów,
  • trawienie w poszczególnych odcinkach układu pokarmowego,
  • enzymy trawienne,
  • gruczoły trawienne.

 

Klasa 8 szkoły podstawowej

Zakres materiału klasy 7 szkoły podstawowej oraz:
I. Ewolucja życia:
1. Ewolucja i jej dowody:

  • dowody ewolucji: bezpośrednie i pośrednie,
  • skamieniałości,
  • ogniwa pośrednie,
  • relikty,
  • jedność budowy i funkcjonowania,
  • narządy szczątkowe,
  • rozmieszczenie organizmów,
  • struktury homologiczne i analogiczne,
  • konwergencja.

2. Mechanizmy ewolucji:

  • założenia teorii ewolucji,
  • dobór naturalny i sztuczny,
  • współczesne spojrzenie na ewolucję.

3. Pochodzenie człowieka:

  • systematyka człowieka,
  • podobieństwa i różnice między człowiekiem a małpami człekokształtnymi,
  • przebieg ewolucji człowieka.

II. Ekologia:
1. Organizm a środowisko:

  • nisza ekologiczna,
  • siedlisko,
  • tolerancja ekologiczna,
  • zakres tolerancji na wybrane czynniki środowiska (woda, temperatura, stężenie soli, światło),
  • organizmy wskaźnikowe,
  • skala porostowa.

2. Cechy populacji:

  • populacja,
  • liczebność i zagęszczenie populacji,
  • czynniki wpływające na liczebność i zagęszczenie populacji,
  • populacja w przestrzeni,
  • struktura płciowa i struktura wiekowa płci.

3. Zależności występujące między organizmami:

  • oddziaływania antagonistyczne i nieantagonistyczne,
  • pojęcia: konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, roślinożerność, mutualizm, komensalizm, protookoperacja,
  • konkurencja: zasoby, o które konkurują organizmy; konkurencja międzygatunkowa i wewnątrzgatunkowa, przykłady konkurencji,
  • pasożytnictwo: pasożyty zewnętrzne i wewnętrzne, przystosowania do pasożytniczego trybu życia, przykłady pasożytniczych roślin i grzybów,
  • drapieżnictwo: przystosowania do trybu życia drapieżnika i ofiary, sposoby polowania i obrony, rośliny drapieżne),
  • roślinożerność: przykłady roślinożernych roślin i zwierząt, przystosowania przeżuwaczy do roślinożerności, obrona przed roślinożercami),
  • przykłady organizmów, których łączy zależność nieantagonistyczna,
  • przykłady organizmów, których łączy zależność antagonistyczna.

 

Klasa 1 liceum ogólnokształcącego

Zakres materiału klasy 8 szkoły podstawowej oraz:
1. Budowa komórki:

  • podział komórek na eukariotyczne i prokariotyczne; budowa komórki prokariotycznej,
  • główne elementy komórki eukariotycznej,
  • przykłady przystosowania komórek do pełnionych przez nie funkcji,
  • porównanie budowy komórek zwierzęcych, roślinnych i grzybowych.

2. Budowa i znaczenie błon biologicznych:

  • budowa i rodzaje błon biologicznych,
  • funkcje błon biologicznych,
  • rodzaje transportu przez błony (transport bierny i czynny),
  • osmoza w komórce roślinnej i zwierzęcej,
  • badanie wpływu roztworów o różnym stężeniu na zjawisko osmozy.

3. Budowa i rola jądra komórkowego:

  • budowa jądra komórkowego,
  • funkcje jądra komórkowego,
  • organizacja materiału genetycznego w jądrze komórkowym.

4. Składniki cytoplazmy:

  • budowa i funkcje cytozolu,
  • budowa i funkcje cytoszkieletu,
  • system błon wewnątrzkomórkowych (siateczka śródplazmatyczna, wakuole, lizosomy, aparat Golgiego),
  • funkcje rybosomów,
  • budowa i funkcje mitochondriów.

5. Cykl komórkowy:

  • fazy cyklu komórkowego,
  • znaczenie procesu replikacji DNA,
  • zmiany ilości DNA w poszczególnych fazach cyklu komórkowego.

6. Przebieg podziałów komórkowych. Znaczenie mitozy, mejozy i apoptozy:

  • charakterystyka profazy, metafazy, anafazy i telofazy mitozy oraz mejozy (ze szczególnym uwzględnieniem I podziału mejotycznego),
  • znaczenie mitozy i mejozy,
  • porównanie mitozy z mejozą,
  • przebieg i znaczenie procesu apoptozy,
  • cykl komórkowy.

7. Regulacja aktywności enzymów:

  • działanie aktywatorów i inhibitorów enzymów,
  • mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego w regulacji szlaków metabolicznych,
  • wpływ czynników fizykochemicznych na aktywność enzymów.

8. Kierunki przemian metabolicznych:

  • rodzaje reakcji metabolicznych: anabolizm i katabolizm,
  • budowa i funkcja ATP,
  • inne rodzaje przenośników elektronów,
  • szlaki metaboliczne.

9. Budowa i działanie enzymów:

  • budowa i właściwości enzymów,
  • mechanizm działania enzymów - kataliza enzymatyczna,
  • badanie wpływu enzymów na białka.

10. Oddychanie komórkowe tlenowe.
11. Proces beztlenowego uzyskiwania energii.
12. Inne procesy metaboliczne.

 

Klasa 2 liceum ogólnokształcącego

Zakres materiału klasy 1 liceum oraz:
1. Układ moczowy:

  • budowa i funkcjonowanie układu moczowego:
    - funkcje układu wydalniczego,
    - wydalanie zbędnych produktów metabolizmu,
    - cykl mocznikowy i jego znaczenie,
    - budowa układu wydalniczego, w tym budowa nerki,
    - powstawanie moczu,
    - mocz pierwotny i mocz ostateczny, skład moczu ostatecznego,
    - wydalanie moczu,
    - udział układu moczowego w homeostazie - osmoregulacja i stałość składu płynów ustrojowych,
    - kontrola hormonalna wydalania,
    - wewnątrzwydzielnicza funkcja nerek,
  • choroby układu wydalniczego:
    - badania diagnostyczne chorób układu wydalniczego (USG jamy brzusznej, urografia, badanie moczu),
    - profilaktyka chorób układu wydalniczego,
    - choroby układu wydalniczego (zakażenie dróg moczowych, kamica nerkowa, niewydolność nerek),
    - dializaa.

2. Układ nerwowy:

  • budowa i działanie układu nerwowego:
    - budowa i funkcje układu nerwowego,
    - budowa neuronu,
    - rola komórek glejowych,
    - podział neuronów na czuciowe, ruchowe i pośredniczące,
    - powstawanie i mechanizm przewodzenia impulsu nerwowego,
    - budowa i działanie synapsy chemicznej,
    - przewodzenie impulsu między neuronami,
    - neuroprzekaźniki pobudzające i hamujące - funkcje i przykłady,
  • ośrodkowy układ nerwowy:
    - budowa ośrodkowego układu nerwowego,
    - budowa mózgowia (mózg, pień mózgu, móżdżek) i jego funkcje,
    - budowa i funkcje mózgu,
    - rola rdzenia kręgowego,
  • obwodowy układ nerwowy:
    - budowa i funkcje obwodowego układu nerwowego,
    - podział nerwów na nerwy czaszkowe i rdzeniowe oraz na nerwy czuciowe, ruchowe i mieszane,
    - odruchy warunkowe i odruchy bezwarunkowe,
    - łuk odruchowy - budowa, droga impulsu w łuku odruchowym,
    - odruch uczenia się,
  • autonomiczny układ nerwowy:
    - funkcjonalny podział układu nerwowego,
    - budowa i funkcja autonomicznego układu nerwowego,
    - rola układu autonomicznego w utrzymaniu homeostazy,
    - lokalizacja struktur nerwowych autonomicznego układu nerwowego,
  • higiena i choroby układu nerwowego:
    - higiena układu nerwowego,
    - biologiczne znaczenie snu,
    - wpływ substancji psychoaktywnych na ciało człowieka (substancje narkotyczne, dopalacze, alkohol, nikotyna, leki),
    - mechanizm uzależnienia,
    - choroby neurologiczne (choroba Alzheimera, choroba Parkinsona, schizofrenia, depresja),
    - diagnostyka chorób (elektroencefalografia, tomografia komputerowa, magnetyczny rezonans jądrowy).

3. Odporność organizmu:

  • budowa układu odpornościowego; rodzaje odporności:
    - funkcje układu odpornościowego,
    - tkanki i narządy układu odpornościowego: naczynia limfatyczne, szpik kostny czerwony, grasica, śledziona, węzły chłonne, grudki chłonne, migdałki,
    - komórki układu odpornościowego: granulocyty, makrofagi, limfocyty T i B,
    - cząsteczki układu odpornościowego: przeciwciała, białka ostrej fazy, cytokiny,
    - swoistość przeciwciał,
    - rodzaje odporności: odporność nieswoista i odporność swoista,
    - trzy linie obrony: bariery obronne, cząsteczki i komórki, limfocyty T i B,
    - typy odpowiedzi immunologicznej (pierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna),
    - odporność komórkowa i odporność humoralna,
    - mechanizmy odporności nabytej,
    - działanie szczepionek,
    - pamięć immunologiczna i jej znaczenie,
    - sposoby nabywania odporności swoistej (czynnej i biernej),
  • zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego:
    - zaburzenia funkcjonowania odpowiedzi immunologicznej: osłabiona odpowiedź immunologiczna, nadmierna odpowiedź immunologiczna,
    - choroby autoimmunologiczne,
    - AIDS,
    - alergia i jej mechanizm,
    - grupy krwi,
    - konflikt serologiczny w zakresie Rh,
    - układ zgodności tkankowej,
    - przeszczepy tkanek i narządów,
    - immunosupresja i sytuacje wymagające jej zastosowania.

 4. Układ krążenia:

  • skład i funkcje krwi:
    - funkcje i skład krwi,
    - charakterystyka składników krwi,
    - krzepnięcie krwi,
    - rola trombiny w krzepnięciu krwi,
  • budowa i funkcje układu krwionośnego:
    - funkcje układu krwionośnego,
    - budowa serca oraz cykl i automatyzm jego pracy,
    - rodzaje naczyń krwionośnych i ich budowa,
    - płucny (mały) i ustrojowy (duży) obieg krwi,
    - udział układu krwionośnego w homeostazie - regulacja ciśnienia krwi,
    - ciśnienie krwi i jego prawidłowa wartość,
    - tętno.

 

Klasa 3 liceum ogólnokształcącego

Zakres materiału klasy 2 liceum oraz:
1. Zmienność organizmów. Mutacje wraz z treściami rozszerzonymi do tego działu:

  • zmienność organizmów i jej rodzaje,
  • plastyczność fenotypów,
  • zmienność rekombinacyjna,
  • zmienność mutacyjna,
  • mutacja punktowa (insercje, delecje, tranzycie, transwersje); mutacje polegające na substytucji i zmianie ramki odczytu,
  • mutacje chromosomowe strukturalne i liczbowe i ich rodzaje oraz przykłady chorób genetycznych,
  • pojęcia: nullisomia, tetrasomia, trisomia, monosomia i poliploidia,
  • zmienność ciągła i zmienność nieciągła,
  • czynniki mutagenne i wpływające na rekombinację,
  • mutacje korzystne i niekorzystne dla organizmu.

2. Choroby i zaburzenia genetyczne człowieka wraz z treściami rozszerzonymi do tego działu:

  • choroby jednogenowe człowieka: sprzężone z płcią, niesprzężone z płcią, dominujące, recesywne,
  • aberracje chromosomowe człowieka,
  • rodowody genetyczne,
  • choroby wynikające z dziedziczenia mitochondrialnego.

3. Rozwój myśli ewolucyjnej (Arystoteles, Linneusz, Darwin, Lamarck, Cuvier - katastrofizm).
4. Syntetyczna teoria ewolucji.
5. Dowody ewolucji:

  • ewolucja biologiczna,
  • historia myśli ewolucyjnej,
  • źródła wiedzy o mechanizmach i przebiegu ewolucji,
  • dowody bezpośrednie ewolucji,
  • dowody pośrednie ewolucji,
  • atawizmy,
  • narządy szczątkowe,
  • dywergencja,
  • konwergencja,
  • drzewo filogenetyczne organizmów.

6. Dobór naturalny - główny mechanizm ewolucji:

  • dobór naturalny i jego rodzaje,
  • dobór sztuczny,
  • zmienność genetyczna i jej rola w ewolucji organizmów,
  • konkurencja jako walka o byt,
  • rodzaje doboru naturalnego,
  • melanizm przemysłowy.

7. Ewolucja na poziomie populacji. Specjacja:

  • gatunek,
  • pula genowa gatunku i populacji,
  • dryf genetyczny,
  • efekt założyciela,
  • efekt wąskiego gardła,
  • dobór naturalny a choroby genetyczne,
  • dobór płciowy i krewniaczy,
  • specjacja i jej rodzaje,
  • prawidłowości ewolucji,
  • pojęcia: homologia, analogia, koewolucja, specjacja (sympatryczna, allopatryczna, skokowa), mimetyzm, mimikra, relikty filogenetyczne, formy przejściowe,
  • idioadaptacja, aromorfoza, mikroewolucja, makroewolucja.

8. Antropogeneza:

  • pokrewieństwo człowieka z naczelnymi,
  • antropogeneza,
  • formy kopalne człowiekowatych,
  • przełomowe zmiany w ewolucji człowieka.
 

Dane kontaktowe

logo mobile

ul. Sęczkowa 90
03-986 Warszawa

ces@ces.edu.pl
Telefon: 22 509-80-40
Faks: 22 509-80-41

Subskrypcja

Jeśli chcesz otrzymywać informacje o nowościach, wpisz swój adres e-mail:

Obserwuj nas

meta facebook

Ta strona używa plików Cookies oraz działa zgodnie z Polityką prywatności.

Polityka prywatności