Klasa 5 szkoły podstawowej

1. Biologia - nauka o życiu:

• dziedziny biologii,
• cechy i czynności życiowe organizmów,
• organizmy wielokomórkowe.

2. Sposoby poznawania bioligii:

• obserwacja,
• doświadczenie,
• metoda naukowa,
• cechy dobrego badacza,
• źródła wiedzy biologicznej.

3. Obserwacje mikroskopowe:

• budowa mikroskopu optycznego,
• zasady obserwowania preparatu mikroskopowego,
• przybory do mikroskopowania,
• obliczanie powiększenia mikroskopu.

Klasa 6 szkoły podstawowej

1. Królestwo zwierząt:

• wspólne cechy zwierząt,
• komórka zwierzęca,
• budowa organizmu zwierzęcego,
• grupy zwierząt,
• kręgowce, bezkręgowce,
• gąbki – zwierzęta inne niż wszystkie.

2. Tkanka nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa u zwierząt:

• rodzaje tkanek zwierzęcych,
• budowa i funkcje tkanki nabłonkowej,
• budowa i funkcje tkanki mięśniowej,
• budowa i funkcje komórek nerwowych.

3. Tkanka łączna:

• rodzaje i miejsca występowania tkanki łącznej,
• funkcje tkanki kostnej, chrzęstnej oraz tłuszczowej,
• cechy charakterystyczne budowy poszczególnych tkanek,
• krew, składniki krwi oraz ich znaczenie.

Klasa 7 szkoły podstawowej

ZAGADNIENIA Z KLASY VI:
1. Świat zwierząt. Od parzydełkowców do pierścienic.

ZAGADNIENIA Z KLASY VII:
1. Podstawy biologii i organizacja życia:

• biologia nauką o życiu,
• budowa komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej, grzyba,
• skład chemiczny komórki i rola związków organicznych: cukry, białka, tłuszcze,
• pierwiastki i ich rola - mikroelementy, makroelementy - w tym pierwiastki biogenne,
• podstawy systematyki i klasyfikacji organizmów,
• etapy eksperymentu biologicznego; problematyka badawcza i planowanie doświadczenia.

2. Higiena i choroby skóry:

• zasady higieny skóry,
• czynniki powodujące uszkodzenia skóry,
• wpływ słońca na zdrowie skóry,
• dolegliwości i choroby skóry oraz ich objawy (grzybice skóry, czerniak),
• rodzaje oparzeń i odmrożeń,
• pierwsza pomoc przedlekarska w wypadku odmrożeń i oparzeń.

3. Budowa i funkcje skóry:

• budowa skóry i warstwy podskórnej,
• funkcje skóry i warstwy podskórnej,
• budowa i rola wytworów skóry,
• działanie receptorów skóry.

4. Układ pokarmowy:

• odżywianie: składniki pokarmu, budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego, zasady prawidłowego żywienia, witaminy, trawienie składników pokarmowych

UWAGA! Szczegółowe zagadnienia do poszczególnych działów są zbieżne z rozkładem materiału oraz wymaganiami edukacyjnymi dla klasy 7.

Klasa 8 szkoły podstawowej

ZAGADNIENIA Z KLASY VII:
1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość.
2. Skóra jako powłoka organizmu - budowa i funkcje skóry, choroby skóry.
3. Układ nerwowy i narządy zmysłów:

• ośrodki nerwowe,
• centralny i obwodowy układ nerwowy, autonomiczny układ nerwowy - budowa,
• przykłady kontroli - układ nerwowy współczulnym i przywspółczulny,
• łuk odruchowy, pojęcie i rodzaje odruchów,
• synapsy i ich rodzaje,
• choroby i higiena układu nerwowego,
• zmysły - budowa i działanie oraz higiena narządów zmysłów; przegląd i budowa zmysłu dotyku, słuchu, wzroku, równowagi.

4. Układ hormonalny:

• gruczoły dokrewne i ich przegląd,
• rola i rodzaje hormonów,
• zasada działania hormonów,
• antagonistyczne działanie hormonów,
• choroby układu dokrewnego.

ZAGADNIENIA Z KLASY VIII:
1. Genetyka:

• podziały komórkowe,
• nośnik informacji genetycznej - DNA; budowa DNA i RNA,
• cechy kodu genetycznego,
• podstawowe prawa dziedziczenia; zadania genetyczne - I i II Prawo Mendla,
• dziedziczenie cech u człowieka; dziedziczenie płci u człowieka,
• dziedziczenie grup krwi.

UWAGA! Szczegółowe zagadnienia do poszczególnych działów są zbieżne z rozkładem materiału oraz wymaganiami edukacyjnymi dla klasy 7 i 8.

Klasa 1 liceum ogólnokształcącego (po szkole podstawowej)

1. Znaczenie nauk biologicznych:

• biologia jako nauka o życiu,
• systematyka organizmów - jednostki klasyfikacji,
• wspólne cechy organizmów,
• współczesne osiągnięcia biologiczne,
• znaczenie nauk biologicznych w różnych dziedzinach życia,
• wiarygodność informacji.

2. Zasady prowadzenia badań biologicznych:

• metody naukowe stosowane w biologii,
• zasady przeprowadzania obserwacji i doświadczeń,
• próba badawcza i kontrolna (pozytywna i negatywna),
• dokumentowanie badań biologicznych, dane jakościowe i dane ilościowe (tabele, wykresy),
• analiza wyników badań.

3. Obserwacje biologiczne:

• obserwacje makro- i mikroskopowe,
• budowa mikroskopu optycznego,
• rodzaje mikroskopów (optyczny, fluorescencyjny, skaningowy, transmisyjny),
• zasady mikroskopowania,
• dokumentacja obserwacji mikroskopowej.

4. Skład chemiczny organizmów. Makro- i mikroelementy:

• pierwiastki chemiczne,
• pierwiastki biogenne,
• makro- i mikroelementy.

5. Znaczenie wody dla organizmów:

• woda jako składnik organizmu,
• znaczenie wody dla organizmów.

6. Węglowodany - budowa i znaczenie:

• budowa węglowodanów,
• podział węglowodanów na monosacharydy, disacharydy i polisacharydy,
• przemiany glukozy,
• wiązanie O-glikozydowe,
• budowa, przykłady i funkcje monosacharydów, disacharydów i polisacharydów,
• występowanie i znaczenie węglowodanów,
• wykrywanie monosacharydów i polisacharydów w materiale biologicznym.

7. Białka - budulec życia:

• budowa aminokwasów i białek,
• związek między budową a funkcją białek,
• podział białek na białka proste i złożone,
• przykłady białek, ich występowanie i funkcje.

8. Właściwości i wykrywanie białek:

• właściwości białek,
• wpływ wybranych czynników fizykochemicznych na białka (zjawisko koagulacji i denaturacji),
• badanie wpływu wybranych czynników fizykochemicznych na białko,
• wykrywanie białek w materiale biologicznym (reakcja biuretowa, reakcja ksantofilowa).

9. Lipidy - budowa i znaczenie:

• podział lipidów ze względu na budowę cząsteczki,
• budowa i właściwości lipidów prostych,
• kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone,
• budowa i właściwości lipidów złożonych,
• znaczenie biologiczne lipidów prostych i złożonych,
• wykrywanie lipidów w materiale biologicznym.

10. Budowa i funkcja kwasów nukleinowych:

• budowa DNA i RNA,
• organizacja materiału genetycznego,
• podział i rola rRNA, mRNA, tRNA, snRNA.

11. Budowa komórki:

• podział komórek na eukariotyczne i prokariotyczne,
• główne elementy komórki eukariotycznej,
• przykłady przystosowania komórek do pełnionych przez nie funkcji,
• porównanie budowy komórek zwierzęcych, roślinnych i grzybowych,
• budowa i znaczenie błon biologicznych:
  - budowa i rodzaje błon biologicznych,
  - funkcje błon biologicznych,
  - rodzaje transportu przez błony (transport bierny i czynny),
  - osmoza w komórce roślinnej i zwierzęcej,
  - badanie wpływu roztworów o różnym stężeniu na zjawisko osmozy,
• budowa i rola jądra komórkowego:
  - budowa jądra komórkowego,
  - funkcje jądra komórkowego,
  - organizacja materiału genetycznego w jądrze komórkowym,
• składniki cytoplazmy:
  - budowa i funkcje cytozolu,
  - budowa i funkcje cytoszkieletu,
  - system błon wewnątrzkomórkowych (siateczka śródplazmatyczna, wakuole, lizosomy, aparat Golgiego),
  - funkcje rybosomów,
  - budowa i funkcje mitochondriów.

Klasa 2 liceum ogólnokształcącego (po szkole podstawowej)

1. Hierarchiczna budowa organizmu człowieka:

• poziomy organizacji budowy ciała,
• układy narządów i ich funkcje,
• współpraca między układami narządów,
• definicja homeostazy.

2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa:

• rodzaje tkanek i miejsca ich występowania w organizmie,
• rodzaje, budowa, miejsca występowania i funkcje nabłonków,
• rodzaje, budowa i funkcje tkanki mięśniowej,
• tkanka nerwowa - budowa i funkcje neuronów oraz komórek glejowych.

3. Tkanka łączna:

• rodzaje tkanki łącznej (tkanka łączna właściwa, tkanka łączna podporowa, tkanka łączna płynna),
• tkanka łączna właściwa - rodzaje, budowa i funkcje,
• rodzaje tkanki łącznej podporowej: tkanka chrzęstna i tkanka kostna (ich budowa i funkcje),
• skład krwi i limfy oraz ich funkcje,
• miejsca występowania poszczególnych rodzajów tkanki łącznej w organizmie.

4. Skóra - powłoka ciała:

• budowa i funkcje skóry:
  - budowa i funkcje skóry,
  - budowa naskórka i jego funkcje,
  - tkanka podskórna i jej funkcje,
  - wytwory naskórka: gruczoły (łojowe, potowe i mlekowe), włosy, paznokcie,
  - funkcje skóry (m.in. syntetyzująca, receptorowa, wydzielnicza, termoregulacyjna),
  - udział skóry w homeostazie - mechanizm termoregulacji,
  - rola skóry w syntezie witaminy D3,
• choroby i higiena skóry:
  - diagnostyka chorób skóry (dermoskopia, badanie mikroskopowe),
  - choroby skóry (grzybice, wszawica, świerzb, trądzik pospolity, czerniak złośliwy),
  - wpływ nadmiaru promieniowania słonecznego na skórę higiena skóry.

5. Układ ruchu:

• ogólna budowa i funkcje szkieletu,
• rodzaje połączeń kości,
• szkielet osiowy i kończyn,
• budowa i funkcjonowanie mięśni,
• higiena i choroby układu ruchu.

Klasa 3 liceum ogólnokształcącego (po szkole podstawowej)

1. Cechy kodu genetycznego:

• kod genetyczny,
• kodon,
• rola kodonu START i STOP,
• cechy kodu genetycznego,
• tabela kodu genetycznego.

2. Odczytywanie informacji genetycznej:

• ekspresja genów,
• transkrypcja,
• rola polimerazy RNA,
• modyfikacje potranskrypcyjne,
• translacja,
• modyfikacje potranslacyjne,
• regulacja ekspresji genów.

3. Gen a genom. Budowa i rola kwasów nukleinowych:

• gen,
• genom,
• budowa DNA,
• reguła komplementarności,
• funkcje DNA,
• replikacja DNA,
• budowa RNA,
• rodzaje i funkcje RNA.

4. Genetyka klasyczna. I prawo Mendla. Krzyżówka testowa:

• genotyp, fenotyp, allel,
• allel dominujący, allel recesywny,
• homozygota, heterozygota,
• badania Mendla,
• I prawo Mendla,
• krzyżówka genetyczna,
• szachownica (diagram) Punnetta,
• krzyżówka testowa,
• dziedziczenie jednogenowe.

5. Genetyka klasyczna. II prawo Mendla:

• II prawo Mendla,
• krzyżówka genetyczna dwugenowa,
• krzyżówka testowa dwugenowa,
• zapis krzyżówki dwugenowej.

6. Dziedziczenie grup krwi - allele wielokrotne.