Klasa 5 szkoły podstawowej

1. Biologia - nauka o życiu:

• dziedziny biologii,
• cechy i czynności życiowe organizmów,
• organizmy wielokomórkowe.

2. Sposoby poznawania bioligii:

• obserwacja,
• doświadczenie,
• metodologia badań naukowych,
• cechy dobrego badacza,
• źródła wiedzy biologicznej.

3. Obserwacje mikroskopowe:

• budowa mikroskopu optycznego,
• sposoby przygotowania preparatów mikroskopowych,
• inne rodzaje mikroskopów,
• obliczanie powiększenia mikroskopu.

Klasa 6 szkoły podstawowej

1. Królestwo zwierząt:

• wspólne cechy zwierząt,
• komórka zwierzęca,
• budowa organizmu zwierzęcego,
• grupy zwierząt,
• kręgowce, bezkręgowce,
• gąbki – zwierzęta inne niż wszystkie.

2. Tkanka nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa u zwierząt:

• rodzaje tkanek zwierzęcych,
• budowa i funkcje tkanki nabłonkowej,
• budowa i funkcje tkanki mięśniowej,
• budowa i funkcje komórek nerwowych.

3. Tkanka łączna:

• rodzaje i miejsca występowania tkanki łącznej,
• funkcje tkanki kostnej, chrzęstnej oraz tłuszczowej,
• cechy charakterystyczne budowy poszczególnych tkanek,
• krew, składniki krwi oraz ich znaczenie.

Klasa 7 szkoły podstawowej

1. Podstawy biologii i organizacja życia:

• biologia nauką o życiu,
• budowa komórki roślinnej, zwierzęcej , bakteryjnej, grzyba,
• skład chemiczny komórki i rola związków organicznych: cukry, białka, tłuszcze,
• pierwiastki i ich rola – mikroelementy, makroelementy – w tym pierwiastki biogenne,
• podstawy systematyki i klasyfikacji organizmów,
• etapy eksperymentu biologicznego; problematyka badawcza i planowanie doświadczenia.

2. Hierarchiczna budowa organizmu. Tkanki zwierzęce:

• stopnie uorganizowania budowy organizmu człowieka (komórka, tkanka, narząd, układ narządów),
• współdziałanie układów narządów w organizmie człowieka,
• funkcje układów narządów,
• budowa i funkcje tkanek: nabłonkowej, łącznej, mięśniowej i nerwowej.

3. Higiena i choroby skóry:

• zasady higieny skóry,
• czynniki powodujące uszkodzenia skóry,
• wpływ słońca na zdrowie skóry,
• dolegliwości i choroby skóry oraz ich objawy (grzybice skóry, czerniak),
• rodzaje oparzeń i odmrożeń,
• pierwsza pomoc przedlekarska w wypadku odmrożeń i oparzeń.

4. Budowa i funkcje skóry:

• budowa skóry i warstwy podskórnej,
• funkcje skóry i warstwy podskórnej,
• budowa i rola wytworów skóry,
• działanie receptorów skóry.

UWAGA! Szczegółowe zagadnienia do poszczególnych działów są zbieżne z rozkładem materiału dla klasy 7.

Klasa 8 szkoły podstawowej

1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość:

• skóra jako powłoka organizmu – budowa i funkcje skóry, choroby skóry,
• aparat ruchu człowieka – bierny i aktywny aparat ruchu, budowa, funkcje i rodzaje mięśni,
• układ pokarmowy: odżywianie: składniki pokarmu, budowa i funkcjonowanie układu pokarmowego, zasady prawidłowego żywienia, witaminy, trawienie składników pokarmowych,
• układ krążenia: krwioobiegi, budowa serca, krzepnięcie krwi, grupy krwi, naczynia krwionośne, choroby układu krążenia, skład i funkcje krwi.

2. Genetyka:

• nośnik informacji genetycznej – DNA; budowa DNA i RNA,
• cechy kodu genetycznego,
• podstawowe prawa dziedziczenia; zadania genetyczne – I i II Prawo Mendla.

UWAGA! Szczegółowe zagadnienia do poszczególnych działów są zbieżne z rozkładem materiału dla klasy 7 i 8.

Klasa 1 liceum ogólnokształcącego (po szkole podstawowej)

1. Znaczenie nauk biologicznych:

• biologia jako nauka o życiu,
• systematyka organizmów – jednostki klasyfikacji,
• wspólne cechy organizmów,
• współczesne osiągnięcia biologiczne,
• znaczenie nauk biologicznych w różnych dziedzinach życia,
• wiarygodność informacji.

2. Zasady prowadzenia badań biologicznych:

• metody naukowe stosowane w biologii,
• zasady przeprowadzania obserwacji i doświadczeń,
• próba badawcza i kontrolna (pozytywna i negatywna),
• dokumentowanie badań biologicznych, dane jakościowe i dane ilościowe (tabele, wykresy),
• analiza wyników badań.

3. Obserwacje biologiczne:

• obserwacje makro- i mikroskopowe,
• budowa mikroskopu optycznego,
• rodzaje mikroskopów (optyczny, fluorescencyjny, skaningowy, transmisyjny),
• zasady mikroskopowania,
• dokumentacja obserwacji mikroskopowej.

4. Skład chemiczny organizmów. Makro- i mikroelementy:

• pierwiastki chemiczne,
• pierwiastki biogenne,
• makro- i mikroelementy.

5. Znaczenie wody dla organizmów:

• woda jako składnik organizmu,
• znaczenie wody dla organizmów.

6. Węglowodany – budowa i znaczenie:

• budowa węglowodanów,
• podział węglowodanów na monosacharydy, disacharydy i polisacharydy,
• przemiany glukozy,
• wiązanie O-glikozydowe,
• budowa, przykłady i funkcje monosacharydów, disacharydów i polisacharydów,
• występowanie i znaczenie węglowodanów,
• wykrywanie monosacharydów i polisacharydów w materiale biologicznym.

7. Białka – budulec życia:

• budowa aminokwasów i białek,
• związek między budową a funkcją białek,
• podział białek na białka proste i złożone,
• przykłady białek, ich występowanie i funkcje.

8. Właściwości i wykrywanie białek:

• właściwości białek,
• wpływ wybranych czynników fizykochemicznych na białka (zjawisko koagulacji i denaturacji),
• badanie wpływu wybranych czynników fizykochemicznych na białko,
• wykrywanie białek w materiale biologicznym (reakcja biuretowa, reakcja ksantofilowa).

9. Lipidy – budowa i znaczenie:

• podział lipidów ze względu na budowę cząsteczki,
• budowa i właściwości lipidów prostych,
• kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone,
• budowa i właściwości lipidów złożonych,
• znaczenie biologiczne lipidów prostych i złożonych,
• wykrywanie lipidów w materiale biologicznym.

Klasa 1 liceum ogólnokształcącego (po gimnazjum)

1. Budowa i funkcje kwasów nukleinowych:

• DNA jako materiał genetyczny,
• budowa DNA, pojecie nukleotydu i nukleozydu,
• rodzaje zasad azotowych,
• komplementarność zasad azotowych,
• replikacja DNA,
• budowa i funkcje RNA, rodzaje RNA,
• kwasy nukleinowe a cechy organizmów.

2. Geny i genomy:

• gen i genom,
• budowa genomu bakteryjnego i eukariotycznego,
• sekwencje pozagenowe,
• zależność pomiędzy genem a cechą,
• miejsca występowania DNA w różnych typach komórek,
• struktura chromatyny, nukleosom,
• budowa chromosomu, rodzaje chromosomów,
• kariotyp,
• komórki haploidalne i diploidalne,
• wykorzystanie badań nad DNA w różnych dziedzinach życia człowieka.

3. Kod genetyczny:

• sposób zapisu informacji genetycznej w DNA,
• właściwości kodu genetycznego,
• znaczenie kodu genetycznego.

4. Ekspresja genów:

• etapy realizacji informacji genetycznej,
• transkrypcja,
• translacja,
• ekspresja genów w różnych typach komórek,
• modyfikacja białka po zakończeniu translacji,
• związek między przestrzenną strukturą białka a pełnioną przez nie funkcją.